Piotr Przytuła
Anatomia rocka – konteksty i paradoksy gitarowej rewolucji
W swojej najnowszej publikacji, „Rewolucja rocka”, Marcin Rychlewski z naukowym i pełnym polotu zacięciem przeprowadza nas przez definicyjne niuanse kultury rockowej, wyjaśniając terminologiczne zawiłości tego niezwykłego zjawiska. Autor skutecznie rozprawia się z pojęciowym chaosem przez lata potęgowanym przez dziennikarzy muzycznych i teoretyków gatunku. Bardzo precyzyjnie, ale też w sposób ciekawy, kreśli mapę najważniejszych aspektów rocka.
Najbardziej chyba znaczącą właściwością muzyki rockowej jest według niego wielokodowość. Cecha ta, znana zapewne akademikom, choć nie zawsze uświadamiana przez fanów, pozwala tym drugim przypomnieć sobie, iż rock to nie tylko tekst i muzyka, ale też specyficzna ikonografia, zbiór form symbolicznych, buntowniczy etos, krytyczny sposób postrzegania świata czy zespół zachowań scenicznych oraz specyficzne instrumentarium. W tym kontekście autor zwraca szczególną uwagę na istotność nośnika, wraz z którym zmieniają się nie tylko techniczne, ale i psychologiczne aspekty odbioru muzyki.
Narracja, jaką prowadzi w swojej książce Rychlewski, stymulowana jest przez ekspozycję archetypicznych wręcz konfliktów: konformizm – bunt, klasycyzm – antyestetyzm, komercja – niezależność, perfekcja wykonania – spontaniczność, singiel – longplay i inne. Owe antynomie realizują się w dwóch najważniejszych dla muzyki rockowej przełomów: psychodeliczno-progresywnego i punkowo-nowofalowego. Dodać należy, iż to pierwszemu z nich autor przypisuje większe znaczenie, nie ukrywając swojej fascynacji art rockiem.
Ciekawie ujmuje też Rychlewski problem uwikłania rocka zarówno w kulturę „wysoką”, stanowiącą dla muzyków niewyczerpaną skarbnicę wzorców artystycznych, jak i w tę popularną, z której, nota bene, rock wyrasta. Muzyka rockowa jest w tym kontekście sferą wzajemnego oddziaływania różnych stylistyk i tekstów kultury, a tym samym najlepszą „reprezentantką” ponowoczesnego pluralizmu i odpowiedzią na zapotrzebowania zróżnicowanej publiczności.
Książka Rychlewskiego to świetny przykład nowego typu dyskursu akademickiego, stawiającego na przystępność przekazu bez rezygnacji dla wartości naukowej. Autorowi udało się znaleźć złoty środek pomiędzy akademickim dyskursem teoretycznym a intuicją i bezkompromisowym podejściem prawdziwego fana muzyki rockowej. Efektem jest publikacja, która zaspokoi zarówno krytyczne nastawienie grona naukowego, jak i intelektualne dociekania „zwykłych” odbiorców, chcących pogłębić wiedzę na temat ulubionych zespołów. „Rewolucja rocka” może także stanowić doskonałe uzupełnienie lektury wydanych właśnie biografii muzyków z „The Rolling Stones” i „The Beatles”, którzy, tak naprawdę, zdefiniowali współczesne oblicze gatunku.
Marcin Rychlewski, Rewolucja rocka. Semiotyczne wymiary elektrycznej ekstazy, Wyd. Oficynka, Gdańsk 2011.
